Το τοπίο είναι κομμάτι της καθημερινής μας ζωής και αναγνωρίζεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο (ΕΣΤ), η οποία θεσμοθετήθηκε από την Ελλάδα το 2010 (Ν.3827) ως κοινό αγαθό που επηρεάζει την ευημερία και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Τα τοπία που βιώνουμε είναι το αποτέλεσμα αλλαγών προερχόμενων από την αλληλεπίδραση των ανθρώπων με το περιβάλλον σε διαφορετικές χρονικές και χωρικές κλίμακες. Συνεπώς, οι συμμετοχικές διαδικασίες αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για τη διαμόρφωση συνεκτικών πολιτικών για το τοπίο και την αποτελεσματική διαχείριση του.
Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα δεν υπάρχει ολοκληρωμένη στρατηγική για τη διαχείριση του τοπίου ούτε τα θεσμικά εργαλεία για τη συμμετοχή των πολιτών. Τα αποτελέσματα είναι, αφενός, η αποσπασματική διαχείριση του τοπίου μέσω διαφόρων τομεακών πολιτικών και, αφετέρου, η επικράτηση μιας «από πάνω προς τα κάτω» προσέγγισης, η οποία αποκλείει από τις διαδικασίες σχεδιασμού για το τοπίο τους ανθρώπους που αλληλεπιδρούν καθημερινά με αυτό.
Μέσω των εθνικών δράσεων αλλά και μέσω των πιλοτικών εφαρμογών του σε Πρέσπες και Μεσσηνία, το έργο «Εργαλεία συμμετοχής πολιτών στον σχεδιασμό πολιτικών για το τοπίο – LPPT» έχει τους εξής στόχους:
• Ευαισθητοποίηση του κοινού για τα τοπία και τις διαδικασίες που τα επηρεάζουν.
• Διευκόλυνση των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών αλλά και ευρύτερα των ανθρώπων στην αξιολόγηση ζητημάτων τοπίου, ώστε να τοποθετηθούν πληρέστερα στον δημόσιο διάλογο για τα τοπία.
• Ανάδειξη των συμμετοχικών διαδικασιών στα διάφορα επίπεδα λήψης αποφάσεων σε πολιτικές που επηρεάζουν τα καθημερινά μας τοπία.
Ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθούν οι στόχοι του έργου συνοψίζονται στις εξής προσεγγίσεις:
Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης του τοπίου
Θα αξιολογηθεί η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο και η κατάσταση της διαχείρισης του τοπίου στην Ελλάδα, ώστε να καταγράψουμε το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η προσπάθεια μας.
Δημιουργία μιας εργαλειοθήκης συμμετοχικής διαδικασίας
Θα αξιολογηθούν τα υφιστάμενα εργαλεία συμμετοχικών διαδικασιών και θα προσαρμοστούν στους σκοπούς της διαχείρισης του τοπίου στην Ελλάδα. Θα εστιάσουμε σε εργαλεία που αφορούν στη μεταβολή, τον χαρακτηρισμό και τις αξίες του τοπίου.
Συνεργασία με τις κοινότητες
Θα δουλέψουμε με τις κοινότητες σε δυο επίπεδα: Σε τοπικό επίπεδο, προβλέπεται η άμεση συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων σε δυο περιοχές -τον Δήμο Πρεσπών και τη Μεσσηνία- στην αξιολόγηση και στη διατύπωση στόχων ποιότητας τοπίου χρησιμοποιώντας εργαλεία συμμετοχικών διαδικασιών από την εργαλειοθήκη του έργου. Σε εθνικό επίπεδο, πρόκειται να διεξαχθεί μια έρευνα που θα καταγράψει τις ανάγκες και τις πρακτικές των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εμπλέκονται σε δράσεις προστασίας του τοπίου.
Προώθηση λύσεων για τον συμμετοχικό σχεδιασμό
Θα επιδιώξουμε ένα διάλογο με τις θεσμικές αρχές σχετικά με την εφαρμογή συμμετοχικών διαδικασιών στις πολιτικές που επηρεάζουν το τοπίο. Σε τοπικό επίπεδο αυτό θα επιτευχθεί μέσω μιας σειράς προτάσεων μέτρων και εργαλείων για τη διαχείριση του τοπίου στην περιοχή των Πρεσπών που θα αντανακλούν τις προσδοκίες της τοπικής κοινότητας και σε εθνικό επίπεδο μέσω της διαβούλευσης με τις αρχές που θεσπίζουν και εφαρμόζουν τέτοιες πολιτικές (ΥΠΕΝ).
Δημιουργία δυναμικής προσέγγισης για τη διαχείριση του τοπίου
Θα εργαστούμε για να αναδείξουμε τις επιθυμίες των πολιτών για τη διαχείριση των τοπίων που τους αφορούν, με την προώθηση των συμμετοχικών διαδικασιών και την καταγραφή των προσδοκιών των τοπικών κοινοτήτων. Αυτή η δυναμική προσέγγιση μπορεί να καθοδηγήσει την ανάπτυξη και την εφαρμογή των εθνικών πολιτικών, αποφεύγοντας συγκρούσεις και προστατεύοντας τα τοπικά πολιτιστικά και φυσικά χαρακτηριστικά των τοπίων.
Το πρώτο εργαστήριο «Το τοπίο της Πρέσπας μέσα στον χρόνο» έλαβε χώρα στον Λαιμό Πρεσπών τον Ιούλιο του 2021 με τη συμμετοχή κατοίκων της περιοχής και στελεχών υπηρεσιών που εμπλέκονται στον σχεδιασμό και τη διαχείριση πολιτικών, παραγωγικών φορέων, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών οργανώσεων.
Το έργο «Εργαλεία συμμετοχής πολιτών στον σχεδιασμό πολιτικών για το τοπίο – LPPT» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το MedINA και εταίρο την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) σε συνεργασία με το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
Περισσότερες πληροφορίες: www.activecitizensfund.gr
Σχετικά με το Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του ΕΟΧ:
Η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία υπέγραψαν το 1992 Σύμφωνο Συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιουργώντας τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ). Ο Χρηματοδοτικός Μηχανισμός ΕΟΧ, γνωστότερος ως EEA Grants, είναι ένα εργαλείο χρηματοδοτικής ενίσχυσης που δημιουργήθηκε από τις τρεις αυτές χώρες και είναι διαθέσιμο σε 15 χώρες-μέλη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα.
Περισσότερες πληροφορίες: www.eeagrants.org & www.eeagrants.gr
Σχετικά με το Ίδρυμα Μποδοσάκη:
Το Ίδρυμα Μποδοσάκη είναι κοινωφελής οργανισμός που ιδρύθηκε το 1972 με σκοπό τη συνέχιση της προσφοράς του ιδρυτή του Πρόδρομου Μποδοσάκη – Αθανασιάδη στην ελληνική κοινωνία. Όραμά του είναι μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, με δυνατότητες και προοπτική για όλους.
Προς επίτευξη του οράματός του, το Ίδρυμα Μποδοσάκη, με διαφάνεια, λογοδοσία και αξιοπιστία, χρηματοδοτεί, σχεδιάζει και υλοποιεί δράσεις και προγράμματα που σχετίζονται με τους τέσσερις στρατηγικούς του πυλώνες: την προαγωγή της παιδείας, την αναβάθμιση της υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενδυνάμωση της Κοινωνίας των Πολιτών. Από την ίδρυσή του ως σήμερα έχει διαθέσει περισσότερα από 450 εκ. ευρώ προς επίτευξη των σκοπών του.
Παράλληλα, το Ίδρυμα Μποδοσάκη δρα σήμερα και ως καταλύτης δημιουργίας ενός πλαισίου ευρύτερης προσφοράς στην ελληνική κοινωνία, διαχειριζόμενο πόρους τρίτων – Κληροδοτών, διεθνών φορέων, εταιρειών και άλλων μεγάλων δωρητών- που επιθυμούν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα σημαντικού κοινωνικού αντικτύπου για κρίσιμες ανάγκες εκπαίδευσης, υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος.
Περισσότερες πληροφορίες: www.bodossaki.gr
Σχετικά με το SolidarityNow:
Το SolidarityNow (SN) είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2013 για να ανταποκριθεί στις ανάγκες και να διασφαλίσει τα δικαιώματα των πιο ευπαθών και περιθωριοποιημένων ομάδων, χωρίς διάκριση. Τα κεντρικά γραφεία του οργανισμού βρίσκονται στην Αθήνα, ενώ εκτεταμένες δράσεις υλοποιούνται στη Θεσσαλονίκη και στην υπόλοιπη χώρα. Όραμα του οργανισμού είναι να βελτιώσει τις ζωές των ανθρώπων και να τους ενδυναμώσει ώστε να διεκδικήσουν μια δικαιότερη κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς. Το όραμα γίνεται πράξη μέσα από τρεις βασικούς στρατηγικούς πυλώνες: α) Προάσπιση της ασφάλειας και προστασίας, β) Υποστήριξη των ευκαιριών βιοπορισμού και της ένταξης στην αγορά εργασίας, γ) Ενίσχυση της ανεξαρτησίας της κοινωνίας των πολιτών και προάσπιση των αξιών μιας ανοιχτής κοινωνίας. Το SolidarityNow έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα 300.000 ανθρώπους, τόσο μέσω της απευθείας υλοποίησης προγραμμάτων όσο και μέσω δωρεών για την στήριξη δράσεων της κοινωνίας των πολιτών. Μέσω των δωρεών του, το SN έχει μέχρι σήμερα υποστηρίξει οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για την υλοποίηση 73 προγραμμάτων, συνολικού ύψους 14,4 εκ. ευρώ.
Περισσότερες πληροφορίες : www.solidaritynow.org