Ολοκληρωμένη διαχείριση του Αγίου Όρους

Η χερσόνησος του Άθω στη Βόρεια Ελλάδα φιλοξενεί μια σημαντική μοναστική κοινότητα από το τέλος της πρώτης χιλιετίας μ.Χ. Σήμερα η κοινότητα αριθμεί περισσότερους από 2.000 μοναχούς που ζουν σε 20 μοναστήρια και σε μια πληθώρα από σκήτες και ερημητήρια. Παράλληλα με τη μοναδική πολιτιστική και πνευματική του σημασία που προκύπτει από την αρχαία και συνεχόμενη παράδοση του ορθόδοξου μοναχισμού στη χερσόνησο, το Άγιον Όρος έχει επίσης πλούσια φυσική κληρονομιά και βιοποικιλότητα.

Το 1988 το Άγιον Όρος ορίστηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς τόσο για τη φύση όσο και για τον πολιτισμό. Μετά από μια αποστολή στην τοποθεσία το 2006, η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς (ΕΠΚ) ζήτησε μια μελέτη ολοκληρωμένης διαχείρισης ολόκληρης της χερσονήσου προκειμένου να διατηρήσει αποτελεσματικά την πνευματική, πολιτιστική και φυσική της κληρονομιά. Το 2010 η Ιερή Κοινότητα έλαβε την απόφαση να προχωρήσει στη μελέτη διαχείρισης και επέλεξε μια ομάδα επιστημόνων για την προετοιμασία της πρώτης φάσης του έργου, ζητώντας από τον Θύμιο Παπαγιάννη να συντονίσει όλες τις σχετικές δραστηριότητες.

Η προκαταρκτική έκθεση, η οποία περιλάμβανε τις βασικές αρχές στις οποίες θα βασιζόταν η τελική μελέτη διαχείρισης, ολοκληρώθηκε το  2010. Το 2011 υποβλήθηκε σε επανειλημμένη επανεξέταση από τα μέλη της Επιτροπής Θεσμικών Θεμάτων της Αγίας Κοινότητας και συζητήθηκε στο Άγιο Όρος. Τον Δεκέμβριο του 2012, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαβούλευσης, η Ιερή Κοινότητα ενέκρινε την Προκαταρκτική Έκθεση και αποφάσισε να προχωρήσει στην προετοιμασία της κύριας μελέτης με τίτλο «Στρατηγικό Πλαίσιο για τη διατήρηση και διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του Αγίου Όρους» (Μελέτη Ολοκληρωμένης Διαχείρισης). Η Προκαταρκτική Έκθεση παρουσιάστηκε και συζητήθηκε σε μια συνάντηση που διοργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και η Ιερή Κοινότητα, με τη βοήθεια του MedINA, στη Θεσσαλονίκη τον Ιανουάριο του 2013. Εγκρίθηκε και από τις δύο πλευρές και κατόπιν μεταφράστηκε στα Αγγλικά από το MedINA και υποβλήθηκε στην ΕΠΚ τον Φεβρουάριο του 2013.

Λίγο αργότερα, το MedINA άρχισε να προετοιμάζει τις τεχνικές προδιαγραφές για τη Μελέτη Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, οι οποίες βασίστηκαν τόσο στην εθνική  όσο και στη διεθνή εμπειρία, λαμβάνοντας υπόψη τις οδηγίες και τις συμβουλές της ΕΠΚ. Το πρώτο προσχέδιο παρουσιάστηκε στα ελληνικά και στα αγγλικά σε  συνάντηση στη Θεσσαλονίκη, το 2013, που διοργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού, και πάλι με τη βοήθεια του MedINA και κατόπιν αιτήματος της ΕΠΚ. Αυτή τη φορά, το εργαστήριο είχε ένα ευρύτερο κοινό, περιλαμβάνοντας εκπροσώπους της UNESCO, καθώς και ειδικούς του IUCN και του ICOMOS. Αυτό το εργαστήριο συγκέντρωσε με επιτυχία όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, παρέχοντας την ευκαιρία για εποικοδομητικό διάλογο και ανοίγοντας το δρόμο για τα επόμενα βήματα της διαδικασίας.

Ακολούθησαν εκτεταμένες εσωτερικές διαβουλεύσεις για να συζητηθούν τα αποτελέσματα των συναντήσεων της Θεσσαλονίκης και πραγματοποιήθηκαν δύο σημαντικές επίσημες συναντήσεις στο Άγιο Όρος, το 2013 και το 2014, προτού ληφθεί τελικά μια θετική απόφαση με την επίσημη σύσταση μιας Ομάδας Εργασίας, επιφορτισμένης με το συντονισμό όλων των θεμάτων που σχετίζονται με προετοιμασία της Μελέτης Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του εργαστηρίου της Θεσσαλονίκης και τις αποφάσεις της Ομάδας Εργασίας, το MedINA ανέλαβε την ευθύνη να κάνει τις απαραίτητες τροποποιήσεις στις Τεχνικές Προδιαγραφές και να προετοιμάσει μια λεπτομερή εκτίμηση προϋπολογισμού για την προετοιμασία της Μελέτης Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της  Στρατηγικής Μελέτης Περιβάλλοντος και του Σχεδίου Δράσης που θα τη συνόδευαν. Αυτά τα δύο έγγραφα ήταν απαραίτητα για να ξεκινήσει η διαδικασία διερεύνησης πιθανών πηγών χρηματοδότησης.

Μετά από διαβούλευση μεταξύ πολλαπλών επιπέδων, έγιναν περαιτέρω βελτιώσεις στις Τεχνικές Προδιαγραφές και προετοιμάστηκε μια εκτελεστική περίληψη που υποβλήθηκε στην Ιερή Κοινότητα, έτσι ώστε να διευκολυνθεί ο έλεγχος από τους εκπροσώπους των Αθωνιτών. Τα τελικά σχέδια των Τεχνικών Προδιαγραφών και του Προϋπολογισμού υποβλήθηκαν στην Ιερή Κοινότητα για έγκριση τον Μάρτιο του 2015. Η Ιερή Κοινότητα έδωσε το πράσινο φως για να προχωρήσει η διερεύνηση των απαραίτητων πηγών χρηματοδότησης για την έναρξη της πρώτης φάσης της Μελέτης τον Αύγουστο του 2016. Ωστόσο, η χρηματοδότηση για την έναρξη της μελέτης ολοκληρωμένης διαχείρισης δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα.

Από το 2016 το MedINA, μέσω του Θύμιου Παπαγιάννη, έχει συνεχίσει να παρέχει συμβουλές στο Άγιο Όρος για θέματα που σχετίζονται με τον πολιτισμό και τη φύση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Θύμιος Παπαγιάννης εκπροσώπησε την Ιερή Κοινότητα, κατόπιν αιτήματος της τελευταίας, σε δύο διεθνείς συναντήσεις ειδικών της UNESCO σχετικά με τη διαχείριση των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς με θρησκευτικές αξίες (Παρίσι, Φεβρουάριος 2016 και Κίεβο, Οκτώβριος 2018).

Βιβλιοθήκη